Perşembe Günü Nature’da yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, öldürücü olmayan tek bir doz pestisite maruz kalan sivrisinekler, pestisitlerden kaçmayı öğreniyor. Sıtma ve benzeri hastalıklar ile parazitler, Covid-19 nedeniyle sağlık hizmetlerinde yaşanan sorunlar yüzünden yaygınlaşmakta. Bu yeni gelişme ise, bu hastalıklarla mücadelede göz ardı edilen bir gerçeği yansıtıyor.
Araştırmacılar, gezegenin tropikal ve sub-tropikal bölgelerinde yaygın iki sivrisinek türünü inceledi: kanatlılarda sıtma, Zika ve Batı Nil virüslerini yayan Culex quinquefasciatus ve deng humması ile sarı humma taşıyan Aedes aegypti.
Araştırmacılara göre, sivrisinekler pestisitlere temas ettiği zaman yaşadıkları olumsuz etkiler ile pestisitlerin kokusunu ilişkilendirmeyi öğrenerek, kanla beslenebilecekleri canlıların bulunduğu fakat pestisit kokan yerlere konmamayı tercih ediyor.
Pestisitlerden kaçınmak için şartlandırılmış Aedes aegypti sivrisineklerinin, kanla beslenmek için pestisit uygulanmış bir ağın içinden geçmeleri gereken bir deneyde pestisitlerden kaçınma oranı, şartlandırılmamış bireylere kıyasla üç kat daha fazla.
Sivrisineklerin pestisitlere karşı direnci son yıllarda gittikçe artıyor. Araştırmacılara göre, bu değişimde sivrisineklerin bilişsel becerileri göz ardı edilen ama önemli bir etken olabilir. İngiltere’deki Keele Üniversitesi Uygulamalı Entomoloji ve Parazitoloji Merkezi yöneticisi Frederic Tripet, ABC’ye verdiği demeçte, gecikmeli etkisi olan yeni pestisit çözümlerinin üretilebileceğini belirtiyor ve böylece pestisite maruz kalan bir sivrisineğin, pestisit kokusundan kaçmayı öğrenmemesi sağlanabilir, diyor. Ayrıca, pestisit karışımlarına çekici bir koku ekleyerek bu bağlantının etkisiz hâle getirilmesi de mümkün olabilir. Sivrisinekler, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, sıtma başta olmak üzere 2020 yılında dünya çapında 241 milyon kişiyi etkileyen çeşitli hastalıklar ve parazitler bulaştırıyor. Yine WHO’ya göre, sıtma bütün dünyada görülse de en yaygın ve ölümcül olduğu yer sıtma vakalarının %95’ine ve sıtma kaynaklı ölümlerin %96’sına ev sahipliği yapan Sahra-altı Afrika ülkeleri. Bölgedeki sıtma ölümlerinin %80’i, 5 yaşı altı çocuklar. WHO, GlaxoSmithKline’ın ürettiği Mosquirix adlı ilk sıtma aşısını geçtiğimiz ekim ayında tanıttı.
2020 yılında sıtma nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı 627.000. Bu sayı, WHO’ya göre 2019 yılına kıyasla 69.000 daha fazla. Ve bu farkın 47.000’i, Covid salgını nedeniyle sağlık sektöründe yaşanan sorunlardan kaynaklı.
Tripet, ABC’ye, ‘‘sivrisinekler öğreniyor, biz ise bunu daha yeni öğreniyoruz’’ dedi.
Kaynak: Mosquitoes Can Learn To Avoid Pesticide After A Single Exposure, Study Says (forbes.com)