Yapay su kaynaklarındaki doğal düşmanları çoğaltmanın hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olmuştur. Copepoda* adlı küçük ama doymak bilmez kabukluların kullanımı, kapalı ortamdaki sivrisineklerin hedefe yönelik kontrolünde başarılı olmuştur. New Orleans’ta yürütülen araştırma, eski araba lastiği gibi yapay su haznelerinde sivrisinek mücadelesi için copepoda türünün çok faydalı olduğunu ortaya koymuştur. New Orleans araştırmasının başarısı, New Jersey eyaletine de ilham olmuş, önemli bir Batı Nil virüsü taşıyıcısı olan Culex pipiens sivrisinek larvasıyla mücadelede yerel copepoda türlerinin konteynerlerde kullanımının incelemesini sağlamıştır.
Sivrisinek mücadelesinde yerel olmayan egzotik türlerin kullanımına dikkat edilmelidir. Egzotik avcı türler, ev sahipleri ve vektör mücadele birimleri tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır fakat bu türler faydadan çok zarar getirebilir. Halk arasında sivrisinek balığı olarak bilinen Gambusia, bakımı kolay ve aç gözlü bir balıktır ve sivrisinek mücadele programlarında yıllardır kullanılmaktadır. Maalesef bu uygulama Gambusia’nın birçok su kaynağını istila etmesiyle, yerel balık türlerinin yerinden olması ve doğal kurbağa popülasyonlarının azalmasıyla sonuçlanmıştır. Hatta bazı durumlarda bu obur ve gıdasında seçici olmayan balık, ortamdaki diğer bütün sivrisinek avcılarını da tükettiğinden sivrisinek sorununun daha da büyümesine yol açmıştır. Doğal balıklar da dahil çeşitli doğal avcılar mevcutsa, sivrisinekle mücadele yetkilileri egzotik avcıları ortama getirmekten kaçınmalıdır. Doğal avcı türler hakkında daha fazla bilgi için, Sulak Alanlarda Ekolojik Sivrisinek Mücadelesi raporunun 30-36. Sayfalarına bakabilirsiniz.
Doğal avcılar, pestisit uygulamalarına duyulan ihtiyacı azaltabilir veya ortadan kaldırabilir. Bu doğal avcılar ile birlikte kullanılacak doğru pestisiti seçmek de önemlidir, çünkü bazı pestisitler avcılara da zararlıdır. Sulak Alanlarda Ekolojik Sivrisinek Mücadelesi raporunun 11-12. Sayfalarındaki 1 No.lu Tabloyu incelerseniz, pestisitler ve doğal düşmanlar da dahil çeşitli hedef dışı canlılar üzerindeki etkilerini görebilirsiniz.
Örnek Çalışma: New Orleans, Louisiana
Yeni Bir Sivrisinek Mücadele Uygulaması Olarak Doğal Copepoda Avcıların Larvalar Üzerinde Kullanılması
Küçük yapay haznelerde çok sayıda sivrisinek üreyebilir ve eski araba lastiği çöplükleri de bunun en büyük kaynaklarındandır. Lastik çöplüklerine erişim ve orada mücadele zor ve maliyetli olabileceğinden, New Orleans Sivrisinekle Mücadele Birimi copepoda adı verilen çok küçük bir yerel tatlı su kabuklusunu çöplüklerdeki eski lastiklerin içinde biriken yağmur sularında üreyen sivrisinek larvalarıyla mücadelede kullanmaya başlamıştır. Denemeler o kadar başarılı olmuştur ki, New Jersey Eyaleti Sivrisinekle Mücadele Komisyonu da atık lastiklerde üreyen sivrisineklerle mücadelede yerel copepoda türleri kullanmaya başlamıştır. Ortama doğal bir avcı düşman bırakmak kullanılan pestisit miktarını azaltmış, lastik yığınları devamlı bir sivrisinek sorunu teşkil ettiği için yerel yönetimin masrafları da böylece azalmıştır. Copepoda türleri sivrisinek mücadelesinde tek başına yeterli olabilir, ama Bti gibi daha az zehirli larvasit ürünlerle bir arada kullanılması da mücadeleyi güçlendirebilir; birlikte kullanım, bazı durumlarda tek başına copepoda veya tek başına Bti kullanımından daha başarılı olmuş ve yüksek maliyetli pestisitlerden tasarruf sağlamıştır.
New Jersey, şu günlerde New York ile birlikte çalışarak copepoda kullanımının kapsamını genişletmeyi amaçlamaktadır.
New Jersey’de copepoda kullanarak yürütülen sivrisinek mücadelesi hakkında detaylı bilgi için şu adrese inceleyebilirsiniz: http://www.nj.gov/dep/newsrel/2012/12_0072.htm
Yanda gördüğünüz Macrocyclops albidus gibi copepodalar, New Orlenas’taki atık lastik alanlarında doğal bir sivrisinek mücadele aracı olarak başarıyla kullanılmıştır. (Fotoğraf: Wikimedia Commons; Dr. Ralf Wagner)
Çevirmen Notu:
* ‘‘Crustacea’nın Copepoda takımı tatlı su, acı ve deniz ortamlarında oldukça yaygın ve ekolojik olarak önemli küçük canlılardır. Boyları 2 mm’den küçük olup, çoğu denizlerde yaşayan 10.000’den fazla türü vardır. Parazit birkaç türü olduğu da bilinmektedir. Vücut yapıları, yaşama alışkanlıkları, hareketleri ve ekolojik rolleri bakımından 3 takıma ayrılırlar: Bunlar; Calanoida, Cyclopoida ve Harpacticoida’dır.’’
Kaynak: Döver, G. 2012, Yeniçağa (Blou) Gölü Zooplanktonik Organizma Türleri ve Mevsimsel Dağılımı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kaynak: 14-005_01_HowToCreateAnEffectiveMosquitoMgmtPlan_web.pdf (xerces.org)